حضور در شبکه‌های اجتماعی در گذشته اگر شکلی مجازی داشت اما امروزه دامنه آن به واقعیت کشیده شده است. امروز دیگر افراد ابایی از معرفی شخصیت حقیقی و حقوقی خود در فضای مجازی ندارند. اما نظر شرع مقدس درخصوص رفتار در این فضا چیست؟

آنچه در زیر می‌آید، دروس "هفتادوششم و هفتادوهفتم" از جلد اول «رساله‌ی آموزشی» احکام و مسائل شرعی است که مطابق با فتاوای حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای مدظله‌العالی تهیه، تنظیم و منتشر شده است.

معنای امر به معروف و نهی از منکر
امر به معروف و نهی از منکر یعنی مردم را به کار نیک واداشتن و از کار زشت بازداشتن.

وجوب امر به معروف و نهی از منکر
امر به معروف و نهی از منکر از واجبات و فرایض بسیار مهم و بزرگ اسلامی به شمار می‌رود، و افرادی که این فریضه‌ی بزرگ الهی را ترک می‌کنند یا در برابر آن بی‌تفاوتند گناهکار خواهند بود و کیفری سخت و سنگین در انتظار آنها است. امر به معروف و نهی از منکر نه تنها به اتفاق فقهای اسلام واجب است، بلکه اصل وجوب آن جزو ضروریات دین مبین اسلام به شمار می‌آید.
توجه:

در باره لغزش های مۆمنین تجسس نکنید ،چون که هر کس لغزش های برادران مۆمن خود را پی جویی کند ،خداوند نیز لغزش های خود او را پی جویی خواهد کرد و او را بی آبرو و رسوا خواهد کرد هر چند که در درون خانه اش باشد .

نهی از تجسس در سوره حجرات آیه 12 آمده است. نکاتی که باید در مورد "تجسس" دانست :

الف- تحقیق و جستجو در امور شخصی افراد از دیدگاه اسلام :

از مسائل بسیار مهمی که دین اسلام به آن شدیدا اهتمام دارد ،نگهداری حرمت و آبروی مسلمین و پرهیز از جستجو و تفتیش عقاید آنها است . تجسس و خبر جویی از اندرون زندگی شخصی مردم جایز نیست و به هیچ کس اجازه داده نشده است که اسرار ولغزش های مردم را افشا کند . امنیت و آسایش خاطر همگانی مردم با موارد فوق فراهم می شود و ادله متعددی شامل آیات و روایات نیز بر عدم جواز چنین مسئله ای دلالت دارد که عبارتند از :

1. خداوند متعال می فرمایند « یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا کَثِیرًا مِّنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَلَا تَجَسَّسُوا وَلَا یَغْتَب بَّعْضُکُم بَعْضًا أَیُحِبُّ أَحَدُکُمْ أَن یَأْکُلَ ...»؛ ای کسانی که ایمان آورده اید از بسیاری گمان ها درباره دیگران بپرهیزید، به راستی که برخی از گمان ها گناه است . درباره یکدیگر جاسوسی نکنید و بعضی از شما غیبت بعضی نکنند ،آیا کسی از شما دوست دارد که گوشت برادر مرده خود را بخورد ؟

تجسّس در زندگی و احوال مردم ، بهر شکلی حرام است؟

یکی از صفات رذیله و نکوهیده در آیات قرآن و احادیث اهل بیت (ع) تجسّس در زندگی و احوال دیگران است.

متاسفانه در جامعه امروز می بینیم که ، اغلب مردم در کارهای یک دیگر به نوعی تجسّس (فضولی ) می نمایند . البته این مسئله، بسته به نوع فرهنگ ، شرایط و سطح زندگی ، تحصیلات و نقاط جغرافیایی دارای شدت و ضعف است . امّا واقعیت تلخی است که وجود دارد . اصلاً در بعضی محلات می بینیم که ، بعضی بعنوان کلاغ محله عمل می کنند و دائماً دنبال امورات مردم هستند مثلاً چه کسی آمد و چه کسی رفت ، چه چیزی خریدند و یا امروز غذا چه دارند و موارد دیگر که گاهی باعث بی آبرویی یک خانواده می شود . لذا اسلام تجسس در احوالات و امورات زندگی مردم را حرام می داند. آخر مسائل زندگی مردم به دیگران چه ارتباطی دارد که بعضی دائماً در زندگی همسایگان خود سرکشی و تجسس می کنند . آیا کاری بهتر از این در زندگی ما وجود ندارد . که از طریق فضولی در کار دیگران خود را مشغول می کنیم .

لذا برای روشن شدن حرمت تجسّس مطالبی چند در این زمینه را بیان می نمایم.

1- معنی و مفهوم تجسّس

2- حکم شرعی تجسّس با تمسّک به آیات و احادیث

3- پیامد ها و آثار سوء تجسّس

4- بررسی انگیزه های اقدام به تجسّس

الف: معنی  و مفهوم تجسّس:

1- صاحب مجمع البحرین می نویسد:

اَلتَّجَسُّسُ:

برای آگاهی از احکام ارتباط با نامحرم و در راس آنها چت کردن در فضای مجازی نظر خوانندگان را به سوالاتی که در این زمینه مطرح شده و در مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی طبق فتوای مراجع تقلید به آنها پاسخ داده شده است جلب می کنیم:

*آیا چت کردن با دختر حرام است؟

به نظر آیت الله مکارم با توجّه به این که این گونه ارتباط ها غالباً منشأ مفاسدى مى‏شود، جایز نیست. (1)

پى نوشت :

۱- آیت الله مکارم ، استفتائات جدید، ج‏۳، ص: ۲۵۷ ،س ۶۸۳٫و ج۱، س۸۱۹ وج ۲، س ۱۰۴۹ .

*آیا چت کردن با جنس مخالف گناه دارد؟

چت کردن با نامحرم، در صورتی که نیاز و ضرورت در بین باشد و ارتباط چت بدون قصد لذت و بدون حرف های تحریک کننده و به مقدار ضرورت باشد، اشکال ندارد.

اگر ارتباط با قصد لذت جنسی باشد و یا حرف های تحریک کننده گفته شود و یا مفسده ای ایجاد کند، حرام است.